Wat nu de invloed is van stikstof op de natuur

Het zit het nou? Bomen en planten groeien van stikstof maar toch zou stikstof niet goed zijn voor de natuur. Is dat waar? Ja…en nee! We leggen hieronder uit wat de exacte oorzaak is.

Stukje geschiedenis over het ontstaan van onnatuurlijke natuur

Vóór 1900 (vanaf de middeleeuwen ongeveer) had Nederland al veel landbouw en werd die grond volledig uitgeput (bron: Geologie van Nederland) door menselijk handelen. Veel van die uitgeputte grond stelde niet veel meer voor dan wat stuifzand. Het enige, en eerste plantje, wat daarop kan groeien is heide. Heide groeit doordat in het zand een schimmel zit die op de wortels van de heide gaat zitten en een stikstof afgeeft. De heide geeft voedingsstoffen terug aan die schimmels. Een wisselwerking dus.

Veel van die heidegrond is begin 1900 in handen gekomen van natuurgroepen die er natuurgebieden van maakten. Dat is op zich een goede zaak. Dergelijke gebieden waren heide grond want de grond was arm. Op arme grond groeien planten die weinig nodig hebben zoals heide. Door natuurgroepen is in die tijd ook vaak gekozen om er bomen op te planten. Niet altijd de juiste bomen voor die arme grond….. Later werden deze gebieden ook vaak Natura-2000 gebieden.

Natuurlijke natuur beschermt zich tegen verzuring

Bomen en planten hebben stikstof nodig om te groeien. Nu is het zo dat er te veel stikstof in de lucht zit. Dat is normaliter geen probleem want bomen en planten nemen dit op en verwerken het. Méér stikstof betekent snellere groei en ondergroei (van snelle groeiers zoals brandnetel, of grassen). Maar het kan ook verzuring betekenen. Als de hoeveelheid stikstof in de lucht toeneemt kan de grond verzuren, met name bij NH3 (ammoniak en natte NO2 neerslag). Echter, de natuur heeft hier een bescherming voor ingebouwd. Althans op rijke, niet door akkerbouw uitgeputte grond. Natuurlijke natuurgrond dus! Oerbossen,…..maar die tref je niet echt in Nederland.

Rijke vruchtbare grond bevat van nature stoffen die zuren kunnen verwerken. Dit gebeurt doordat rijke grond kalk, mineralen, humus en aluminium- en ijzeroxide bevat die als een buffer werken. Ze nemen verzuring dat op de grond neerslaat op. Als deze bufferzone op is, of vrijwel niet aanwezig (op arme grond dus, denk aan heidegrond) zal de bodem verzuren en dat heeft negatieve gevolgen voor bomen en planten.

Op rijke natuurlijke grond (o.a. oerbossen) worden de grote hoeveelheden stikstof redelijk goed verwerkt. Vraag is wel: hoe lang. Wat, als ook daar de impact van stikstof toeneemt? Belangrijk dus om de hoeveelheid stikstof terug te gaan dringen. Alléén op die manier kan de bodem rijk blijven aan verschillende stoffen.

Te veel stikstof is ook, zoals hierboven gesteld, een veroorzaker van snelle ondergroei. Denk aan grassen. Die groeien zo snel dat ze plantsoorten die zeldzamer zijn geen kans geven om te groeien/overleven. Desastreus gevolg is dat de biodiversiteit zal afnemen. De natuur moet terug in balans en dat gaat alléén door de hoeveelheid stikstof terug te dringen zegt de politiek en diverse wetenschappers.

De Stikstofcrisis

Hoewel een oerbos (met vruchtbare bodem & oerbomen) wel degelijk goed kan aarden in stikstofrijk gebied is ook al wel aangetoond dat de impact van stikstof hier negatief is. In de toekomst zullen eveneens in deze bossen de negatieve gevolgen kenbaar worden. Een aanleiding van de stikstofcrisis is dat in Natura-2000 gebieden schade werd aangetroffen. Binnen de publieke opinie heerst de vraag hierbij of al die gebieden terecht het predicaat Natura-2000 hadden moeten krijgen?

Binnen de politiek is in ieder geval consensus en een drang naar reductie van stikstof. Het advies van Viridi Air is om allereerst, samen met natuurbeheerders en overheid, goed te gaan kijken of alle Natura-2000 gebieden wel terecht zijn aangewezen. Voorts zouden stikstof uitstoters kunnen denken om aan de bron aanpassingen te treffen. B.v. met filters of absorptiemateriaal om stikstof zo dicht mogelijk aan de bron af te vangen. Om te voorkomen dat boeren noodgedwongen moeten stoppen met hun werk zouden deze bronaanpassingen (deels) gefinancierd mogen worden door de overheid.

Daarnaast stellen wij voor dat de politiek in samenspraak met natuurbeheerders anders omgaat met aanplant van bomen. De bodemkwaliteit, reeds genoemd, speelt hierbij een essentiële rol. Eerst bodemkwaliteit optimaliseren dan pas bomen planten. Sowieso is het hierbij raadzaam om kritisch naar de boomsoort te kijken versus bodemstoffen.

Het planten van bomen is nuttig maar doe het wel effectief. Kijk eens naar de buitenfilterprojecten van Viridi Air. Bepaalde boomsoorten kunnen enorm bijdragen aan opname van stikstof (mits de bodemstructuur ook in orde is). Dit zou een deel van de oplossing kunnen zijn voor boeren. Denk ook eens aan Agroforestry i.c.m. het BBA-filterprincipe van Viridi Air.

Bron:

• Interessante Tijden
• De Groene Rekenkamer