Het is lente, alles geurt en de kleuren springen van het pallet. Wat een mooie plaatjes krijgen we voorgeschoteld. Ieder jaar weer…..en de lente is niet egoïstisch want we krijgen zaden terug, vruchten, groenten, bladeren, verkoeling, schone lucht, rust,…energie….. Een gul gebaar!
In de lente komt mens & dier naar buiten
De lente opent als het ware het stukje leven wat we eind oktober dicht hebben gezet. Een paradijselijke deur naar een nieuw begin van,…de jaarlijkse cyclus. In de lente denken we vaak aan de natuur maar vrijwel nooit aan een klein beestje dat wordt overschaduwd door het handelen van de mens. Een klein beestje die ons leven kan slopen. Nog meer dan #corona.
Niet wij maar zij bepaalt of de lente en de zomer gaat geven wat wij nodig hebben. Inderdaad, het beestje met deze waardevolle betekenis is de Bij. Het mannetje is de Dar die de vruchtbaarheid van de koningin realiseert en de rest van alle taken is verdeeld onder het vrouwelijke geslacht. Om geen problemen te veroorzaken beter dus om het over de ZIJ te hebben.
De Bij is verantwoordelijk voor een groot deel van het leven op aarde, met een oneindigheid aan opbrengsten voor mens en dier. Zonder haar zijn we nergens, nutteloos, nietig. Is de mens bewust van de waarde van de Bij? Goede vraag waarachter een veelzijdigheid schuil gaat.
Kwetsbaarheid
Jaren geleden kwam ik (auteur van dit artikel) erachter hoe wreed de mens is naar de Bij. Voor mij reden genoeg om te verdiepen in de Bij en het imker-vak. Inmiddels volleerd imker en eigenaar van een aantal bijen volkjes. Geloof het of niet maar de Bij is veel en veel slimmer dan de mens. Maar net zo kwetsbaar als de mens. Menig virus, schimmel of bacterie is een gevaar en kan vrij snel een heel volkje Bijen uit laten sterven. Als ze niet lekker zitten/voelen in een kast,…..gaan ze gewoon weg.
De laatste jaren is er de ‘mysterieuze verdwijnziekte’ bij gekomen. Een onverklaarbare reden triggert blijkbaar dat van de 1 op de andere dag alle bijen weg zijn (voor de kenners: het heeft totaal niets met ‘zwermen’ te maken).
Een gezond volkje Bijen bestaat uit ruim 50.000 stuks. Das behoorlijk veel toch?! Vreselijk om mee te maken als een imker een kast open maakt en geen teken van leven meer te zien. Bloed zweet en tranen. Bijen zijn kwetsbaar en worden bedreigd door invloeden van buitenaf. Invloeden die we steeds beter op het netvlies krijgen. Niet alles is wetenschappelijk onderzocht (b.v. het verhaal van elektrostatische geleiding/straling van hoogspanningsmasten, zendmasten) maar er is steeds meer duidelijk. Hierover zal verder in het artikel worden ingegaan.
Wat heeft de Bij voor nut?
Bijen zorgen voor een deel van de bestuiving van de natuur. Das kort gezegd wel het belangrijkste. Let wel: niet alles in de natuur wordt door een Bij besnuffeld. Een deel. Maar wel een belangrijk deel. Zonder de Bij zouden we echt honger krijgen en een groot deel van de aarde zal sterven.
Hoe werkt die bestuiving eigenlijk? Vrij mooi. Een Bij maakt een tochtje van maximaal 3 km ver weg en gaat op zoek naar eten. Zo’n tochtje heet “fourageren”. Het is een kwestie van veel zoeken, ruiken, zoeken, proeven. Een plant heeft stuifmeel en daarmee verbonden geurmoleculen. Een geurmolecuul komt in de lucht en wordt opgemerkt door een Bij. De plant ‘lokt’ als het ware de Bij: “…….kom hier…..ik heb wat voor je!…..”. De Bij zal proeven en als het lekker is een deel van het stuifmeel meenemen.
Tijdens het proeven wordt de bloem bestuift. Bijen nuttigen echter veel meer dan stuifmeel; ook hars, nectar, water…….maar dat wordt te complex voor dit artikel en past niet bij de beschreven probleemstelling.
TomTom, Garmin en andere GPS……géén technische innovatie maar een illegale kopie met een slim marketing sausje
Door al dat fourageren is een snelle terugtocht naar de bijenkast vrijwel onmogelijk geworden. Puur omdat de Bij een flink gewicht aan het meedragen is. Er verstrijkt soms wel 40min over de terugtocht. Wat zo onwijs knap is, dat bij aankomst in de bijenkast het geheugen nog haarfijn werkt. De exacte locatie van de lekkerste, sappigste en voeding rijkste bloem wordt zeer nauwkeurig berekend en doorgegeven aan de familie in de kast. Hoe? Doordat de Bij goed de locatie onthoudt van de zon, de locatie van de bloem en de bijenkast. De 3 elementen.
De Bij kent geen tijd zoals wij die kennen maar leest de tijd uit de verandering in de stand van de zon versus de andere 2 elementen. De terugtocht kan dan misschien 30min, 40min of 10min zijn,…….zelfs die vertraging neemt zij mee in de berekening. Hoe mooi is dat,…maar vooral knap. Door in de bijenkast met het kontje de juiste richting uit te kwispelen weten de andere Bijen exact waar ze heen moeten gaan. Zo weet ook de rest van de Bijen waar ze het beste heen kunnen vliegen! Bijen delen en zijn niet egoïstisch gestemd. Wellicht dat ze daarom zo fijn op gang komen in de lente?
Er wordt zelfs een dansje op gevoerd. Hoe intenser de Caribische salsa,….des te enthousiaster de rest wordt om de richting van het kontje te volgen: “….het zijn net mensen…”. Of zijn mensen net Bijen? Wat dat laatste betreft misschien wel (een beetje) maar hoe lomp is de mens eigenlijk? GPS op de nanometer nauwkeurig…….miljoenen jaren waren nodig om te kunnen wat een Bij al miljoenen kan. Illegale kopie is het met een mooi sausje marketing.
De onzichtbare gevaren van de mens en de Bij
Nu een beetje duidelijk is geworden hoe een Bij zijn foerageergedrag vertoont is het gevaar beter te begrijpen. Een gevaar dat onzichtbaar is voor de mens. En wellicht ook voor de Bij: “gebakken lucht”.
In de buitenlucht hangen kleine deeltjes die er niet thuis horen. Deeltjes die wij niet met het blote oog kunnen zien maar die er wel hangen en ingeademd worden. Maar liefst 14000 mensen sterven jaarlijks aan luchtvervuiling en ruim 150.000 worden er jaarlijks ziek van. Luchtvervuiling is ook gevaarlijk voor de Bij. Niet dat deze vervuilde longen krijgt…..maar wel dat het fourageergedrag er door wordt beïnvloed.
Recente studies (o.a. een publicatie in het wetenschappelijke tijdschrift Atmospheric Environment) wijzen uit dat de geurmoleculen van de bloemen een interactie aangaan met luchtvervuiling. Geurmoleculen blijven hierdoor minder lang actief wat als gevolg heeft dat de Bij veel langer moet zoeken naar eten. Amerikaanse onderzoekers onderzochten dit met behulp van computersimulaties. Hieruit bleek dat zelfs bij matige luchtvervuiling door bijvoorbeeld ozon (O3) en nitraat (NO3) al een sterke reductie optreedt in de concentratie en samenstelling van de geurmoleculen.
Dit is desastreus. Fourageren is een intensieve taak die zo efficiënt mogelijk moet worden verricht. Erger nog: als het vinden van voedsel niet lukt,…..is er geen bestuiving. Dat lijkt een pietluttig geheel maar is echt een onoverzienbaar gevolg. Bij minder voedsel sterft een volkje Bijen binnen een paar weken. Ze hebben reserves. Klopt. Maar die raken op. Luchtvervuiling is dus ook voor de Bij een probleem,….en dus ook weer indirect voor ons.
De oplossing is niet bomen planten voor minder luchtvervuiling……(wat?!)
Luchtvervuiling is niet een beetje CO2 compenseren en weer verder. Dat is wat veel mensen denken. Luchtvervuiling betreft juist fijnstof, NOx, ozon,….enz. en dat hangt allemaal in de buitenlucht. Met bomen planten los je een deel van het CO2 probleem op maar vrij weinig van de hoeveelheid fijnstof, NOx, ozon, enz. Uitsluitend door een bepaald type bomen te gebruiken (die bovengemiddeld de lucht filteren) en die op een speciale manier aan te leggen haal je vervuiling uit de lucht.
Een soort luchtreinigers in de buitenlucht. En dat doe je dan 100% groen en duurzaam. Sowieso doe je dan ook iets terug voor de Bij. Die leven namelijk van veel meer dan alléén stuifmeel. Hars, wat op bomen zit, vinden ze ook lekker.
Wat is nu raadzaam?
De vraag is niet of er luchtvervuiling is maar waaròm het er nog is. De technieken zijn al zo ver maar menig bedrijf laat zich liever zien met gebakken lucht. Dat is jammer en juist nu, in deze Corona-tijd, ervaren we wat schonere lucht met ons doet.
Laat luchtvervuiling géén Bij-zaak worden!
Begrijp wat het met de aarde kan doen. Laten we één les trekken uit de lente en de Bij: maak een nieuw begin, wees niet egoïstisch en ‘deel’.