Wat zijn nu eigenlijk die vervuilde stoffen?

O.a. stikstof (N), stikstofoxiden (NOx), stikstofdioxide (NO2) en Ammoniak (NH3)

Als in de media gesproken wordt over vervuilde buitenlucht gaat het meestal over een aantal inwikkelde termen. In dit artikel gaan we daar nader op in.

Vervuilde stoffen op een rij

• Koolstofdioxide (CO2), opwarming van de aarde en gezondheidsschade;
• Zwaveldioxide (SO2), vooral gerelateerd aan de verzuring van de aarde en irritatie aan de luchtwegen;
• (Ultra)fijnstof (PM2,5 en PM10), ultrafijne deeltjes die diep in de longen komen en gezondheidsrisico’s met zich meebrengen;
• Stikstof (N), natuurlijk gas en onschadelijk voor mens en milieu;
• Stikstofdioxide (NO2), verminderde longfunctie;
• Stikstofoxide (NOx), luchtvervuiling en afzetting in de lucht, natuur en bodem;
• Ammoniak (NH3), gerelateerd aan verzuring van de bodem en slecht voor gezondheid mens;

CO2 is de afgelopen 200 jaar enorm toegenomen door met name industrie (fossiele brandstoffen zoals kolen, olie en gas ), transport en veeteelt. Het zorgt voor een verwarming van de aarde met allerlei ernstige gevolgen van dien (smelten kappen, stijging waterspiegel). Bovendien is het niet gezond voor de mens. Te veel inademing van CO2 zorgt voor luchtwegirritatie en sufheid.

Luchtvervuiling in de buitenlucht door zwaveldioxide

Zwaveldioxide (SO2) veroorzaakt luchtwegirritatie en benauwdheid en komt vrij verbranding van zwavelhoudende brandstoffel (fossiele brandstoffen, aardolie, bruinkool en steenkool. Het kan zich tot zwavelzuur omvormen door een reactie in de lucht met vocht (SO3). In reactie met water (zure regen). Het verdwijnen van korstmossen is een indicatie van te veel SO2 in de lucht.

In dit nieuwsartikel willen wat dieper in gaan op alle bovengenoemde stoffen. Met name de stikstoffen (-oxiden) en uiteraard wat dieper op stikstofdioxide (NO2) omdat er de laatste tijd veel over wordt geschreven in de media. Het stikstofbeleid waar nu iedereen over spreekt gaat over de uitstoot van ammoniak (NH₃) en stikstofoxiden (NO_x) naar de lucht. Na wat omzettingen in lucht en bodem hebben die een verzurende en vermestende uitwerking op de bodem. De veroorzakers hiervan zijn de stikstofoxiden (NO_x).

Nog 2 termen die belangrijk zijn om te weten: emissie (uitstoot) en depositie (neerslag). Bij uitstoot spreken we vooral over ammoniak (NH3) en stikstofdioxiden (NOx). Ammoniak wordt met name door de landbouw veroorzaakt. Bij NOx gaat het over uitstoot van verbrandingsgassen.

Bij neerslag (depositie) is er een natte en een droge vorm. De droge vorm kan makkelijk als fijnstof weer terug in de lucht komen en de natte valt op de bodem. De uitstoot van ammoniak is kleiner als stikstofoxiden maar de hoeveelheid neerslag is weer groter.

Luchtvervuiling in de buitenlucht door stikstof (N)

Stikstof (N₂) is een kleur- en reukloos gas dat vrijwel overal in de lucht hangt. Ruim 75% van de gassen in de lucht is stikstof. Stikstof is overigens niet schadelijk voor mens en milieu. Helaas zijn er bepaalde vormen van stikstof in de lucht die wel schadelijk zijn voor mens en milieu. Nogmaals: puur stikstof (N), is niet schadelijk!

De overheid wilt in het programma PAS (Programma Aanpak Stikstof) werken aan minder stikstof. De overheid stelt dat te veel stikstofneerslag slecht is voor de natuur. Dit is een stelling die volgens ons niet klopt. Daarover meer in een andere blog van ons (lees meer).

De schadelijke vormen van stikstof in de lucht komen uiteindelijk weer op de grond terecht. Dit heet stikstofdepositie. De stoffen kunnen met neerslag mee komen op de bodem, dit heet natte depositie. Maar ook kunnen planten of de bodem direct stikstof uit de lucht opnemen, dit heet droge depositie. Ook dit is juist positief voor de natuur. Sterker nog. De natuur groeit veel beter met stikstof.

Luchtvervuiling in de buitenlucht door stikstofoxiden (NOx)

De verzamelnaam voor de mono-stikstofoxiden (NO, NO₂ en NO₃) is NO_x. Stikstofoxiden (NO_x)  komen in de lucht, vooral uit de uitlaatgassen van het verkeer en de uitstoot van industrie. NOx komt vrij bij hoge temperatuur-verbranding als bij wegverkeer (stikstof N bindt dan aan O2, zuurstof). Die NOx-uitstoot kan in de lucht schadelijk vervuiling worden omdat het daar tot fijnstof kan ontstaan, en bij bepaalt weertype smog.

Luchtvervuiling in de buitenlucht door stikstofdioxide (NO2)

Stikstofdioxide (NO2) is een gasvormige stof en komt voor in de uitlaatgassen van verkeer. Als mensen stikstofdioxide inademen heeft dat invloed op de longfunctie resulterend in meer luchtwegklachten. Het moge duidelijk zijn dat locaties in Nederland waar veel stikstofdioxide in de lucht hangt een oorzaak zijn van het vele verkeer wat er rondt rijdt. Dan moeten we vooral denken aan de Randstad, Rijnmond en vooral aan piektijden (Ochtend- en avondspits). Het weer heeft uiteraard ook veel invloed op de mate van de aanwezige concentraties en de snelheid waarmee de concentraties ‘verdunnen’.

Overigens zijn de concentraties NO2 niet alléén in de buitenlucht hoog. Sterker nog,….binnenshuis zijn deze vaker hoger. Veroorzakers zijn de buitenlucht die via ventilatiesystemen naar binnen komen en zich gaan ophopen (vooral door nieuwe systemen waarbij het niet meer nodig is om het raam te openen ontstaan veel gezondheidsklachten. Logisch want die ventilatiesystemen zijn niet in staat om binnenshuis alle vertrekken van voldoende ventilatiewisselingen te voorzien. Met andere woorden. Het probleem van buiten is groot maar binnenshuis vaak nog groter (en onderschat). Daar komt nog bij dat gasfornuizen ook enorm veel NO2 uitstoten tijdens verbranding. Kortom, vrijwel iedereen ademt stikstofdioxide (NO2) in.

Grenswaarde voor Stikstofdioxide (NO2) in de buitenlucht

• De jaargemiddelde grenswaarde is 40 microgram/m³.
• De uurgemiddelde grenswaarde is 200 microgram/m³.

Het uurgemiddelde mag maximaal 18 keer per jaar overschreden worden bij wegen met minstens 40.000 voertuigen per etmaal. De grenswaarde voor stoffen die de lucht vervuilen zijn na te lezen op Infomil.

Luchtvervuiling in de buitenlucht door ammoniak (NH3)

Een deel van de stikstof komt in de vorm van ammoniak (NH3) in de lucht terecht.  Daarna slaat het neer. ‘Het verrijkt de bodem.’ Dat klinkt op zich positief. Maar zeldzame planten die het goed doen op voedselarme grond, verliezen het van planten die van voedselrijke grond houden. Ammoniak draagt ook bij aan verzuring van de bodem. Dat gebeurt als plantenwortels ammonium (NH4) opnemen en daardoor waterstofmoleculen afstaan, die ervoor zorgen dat stoffen die belangrijk zijn voor planten en dieren (calcium, magnesium en kalium) oplossen en wegspoelen.