Graag willen we op deze pagina wat meer uitleggen over wat fijnstof is. Maar ook de gevaren ervan voor de gezondheid. Nog veel te vaak wordt er te nonchalant gedaan over dit zeer grote gevaar. In de volksmond hebben we het over verschillende categorieën (ingedeeld qua grootte) waaronder (gewoon) stof, fijne deeltjes stof, ultrafijnstof en nanostof. Er is echter veel verschil binnen deze categorieën waar we later dieper op in gaan. Veelal is stof minder gevaarlijk dan nanostof. Wat is fijnstof: wat zijn de gezondheidseffecten ervan?
Wat is fijnstof?
Fijnstof bestaat uit kleine, droge, vaste deeltjes (grootte van 1 µm tot ongeveer 100 µm) en kunnen in de lucht hangen of stil op een oppervlak liggen. De stofdeeltjes wegen licht en zijn vaak onzichtbaar voor het blote oog. Zodoende worden ze niet vaak opgemerkt als een duidelijk gevaar voor de gezondheid van burgers of werknemers.
Blootstelling aan binnenluchtvervuiling moet worden voorkomen of, waar dit redelijkerwijs niet mogelijk is, adequaat worden beheerst. Het kan op verschillende manieren in het lichaam terechtkomen: inademing via de longen, inslikken via oogcontact of via direct contact met de huid.
Binnenluchtvervuiling op het werk
In veel productieprocessen wordt luchtvervuiling geproduceerd, uitgestoten en ingeademd door werknemers. Dit maakt de werkplek van sommige mensen tot een veel voorkomende plek waar ze continu of incidenteel worden blootgesteld aan gevaarlijk fijnstof. Voorbeelden van gevaarlijke binnenluchtvervuiling op de werkplek zijn: mineraal stof; metaalstof; chemisch stof; plantaardig stof; schimmels en sporen. Dat kan gelden voor zowel op kantoor als in productieomgeving. Vaak denkt men dat op kantoor de binnenluchtkwaliteit in orde is. Dat valt heel erg tegen omdat er veel bewerkingen plaats vinden die continu de binnenlucht vervuilen. Denk eens aan VOC’s (vluchtige organische stoffen) die continu uitdampen uit meubels. Ook papierstof, printerstof enz. enz. Schone gezonde lucht is belangrijk om de binnenluchtkwaliteit optimaal te houden.
Symptomen en ziektes door fijnstof
Voor degenen die met industriële bewerkingen bezig zijn kunnen regelmatig met bovenstaande stoffen in contact komen. De potentiële schade veroorzaakt door het inademen van binnenluchtvervuiling is niet ongewoon. Het daadwerkelijke effect is afhankelijk van de hoeveelheid en de soort. We hebben het al wel eens gehad over mangaan in lasstaven waarvan het inademen ernstige schade kan veroorzaken. De symptomen zijn vergelijkbaar met die van de ziekte van Parkinson.
Te veel zwevende deeltjes in de binnenlucht kunnen leiden tot: irritatie van ogen en huid, allergische rhinitis, hoesten, niezen en astma-aanvallen.
Veelvoorkomende ziekten door fijnstof in het lichaam
- Silicose – waarvan de symptomen ontsteking en littekenvorming van de longen zijn.
- Asbestose – veroorzaakt door blootstelling aan asbestvezels, de symptomen zijn zwaar ademhalen en gewichtsverlies.
- Beroepslongziekte – symptomen van die ziekte zijn hoesten, kortademigheid en pijn op de borst.
Langdurige blootstelling eraan kan zelfs leiden tot longkanker. Sommige stofdeeltjes zijn zo klein (ultrafijnstof of nanostof) dat ze direct in de bloedbaan terecht komen.
De gevaarlijkste soorten (ultra)fijnstof zijn
- Asbest
- Uitlaatgassen
- Productie uitstoot
- Meel
- Metaal
- Hout
- Stof van rotsen, zand, klei, bakstenen en beton (het verzamelnaamwoord hiervoor is Silica)
- Graan
Hoe kun je jezelf beschermen tegen (ultra)fijnstof?
Voor veel werknemers komt de blootstelling aan industrieel stof het meest voor in houtbewerkings-, metaalbewerkingswerkplaatsen en zelfs in bakkerijen. In die bewerkingsprocessen is het verplicht om luchtfiltratiesystemen te installeren om de blootstelling van de werknemers tot een minimum te beperken. Dit kan alleen worden bereikt met een goed stofafzuigsysteem. In de meeste laswerkplaatsen is daarom ruimtelijke afzuiging i.c.m. bronafzuiging aanwezig. Dat is een prima werkende oplossing tegen de giftige metaaldampen. Afzuiging van gevaarlijk stof uit dergelijke installaties kan op verschillende manieren worden gerealiseerd. Het wordt echter meestal gedaan via ventilatie en industriële afzuiging: en dat is niet voldoende. Er dient ook luchtzuivering aanwezig te zijn.
Verwijderen van gevaarlijk zwevende deeltjes op het werk
Binnen de houtbewerkingsindustrie zijn er veel elektrisch aangedreven toestellen die standaard zijn geïntegreerd met een afzuigsysteem. Het doel is om het aantal stofdeeltjes dat zich in de lucht zou kunnen verspreiden te minimaliseren. Als je ooit merkt dat je in een omgeving werkt die zwaar verontreinigd is en dat er geen maatregelen zijn genomen kun je contact opnemen met het Ministerie van Volksgezondheid. De controle op stoffen die gevaarlijk zijn voor de gezondheid is bij wet geregeld. Werkgevers zijn verplicht om stoffen die gevaarlijk zijn voor de gezondheid middels strikte procedures te behandelen. Er mag, bij wet, uitstoot zijn maar er is een limiet hierop. Het moet voldoen aan een strikte hoeveelheid die acceptabel is om in de lucht te zweven. Die regels zijn vaak gericht op de milligrammen fijne deeltjes die zich gedurende een tijdseenheid in een kubieke meter hebben opgehoopt. Voor elk verschillend type fijnmazig stof is er een andere maximaal aanvaardbare hoeveelheid voor verontreinigende stoffen. Sommige soorten stof, maar niet alle, hebben zelfs specifieke limieten voor blootstelling op de werkplek die werkgevers een leidraad bieden.
Als je een gezonde werkomgeving tegen fijnstof wilt verzorgen, raden wij aan professionele hulp te zoeken en niet te vertrouwen op ingebouwde stofafzuigers in bepaald gereedschap.
De huidige toestand van fijnstof in de buitenlucht
Terugkijkend op het afgelopen decennium is er veel gebeurd op het gebied van fijnstof en luchtvervuiling. Veel Europese landen hebben de klimaatnoodtoestand uitgeroepen, de vervuiling van plastic is ongekend hoog, we hebben de warmste jaren ooit gezien en meer dieren zijn uitgestorven. Gelukkig hebben we de impact van ons consumentisme onder ogen gezien. Hoewel dit een nogal somber beeld schetst, was dit decennium niet allemaal slecht. Het is ook het decennium geweest waarin de wereld wakker werd van klimaatverandering (en probeerde er iets aan te doen). We zien een stijging in duurzaam opgewekte energie.
Maar er zijn nog steeds een aantal grote industrieën die het milieu blijven schaden en gigantische hoeveelheden fijnstof uitstoten.
Fijnstof en werk
Fijnstof op het werk is hinderlijk – vooral omdat het een gezondheidsrisico vormt. Afzuigsystemen van zijn daarom niet alleen handig maar vooral noodzakelijk. Er zijn maximaal toelaatbare concentraties opgesteld voor schadelijk fijnstof op de werkplek. Deze normen bepalen de maximale stofconcentratie in de lucht die we inademen, waarbij tijdens een 40-urige werkweek geen negatieve gezondheidseffecten te verwachten zijn.
Fijnstof klasses
Klasses geven de mate van geschiktheid van een bepaald stof aan en de maximaal toelaatbare concentraties stof (MAC-waarde/grenswaarde). Ook bepalen ze de vereiste filtratiegraad van het bijbehorende filtersysteem.
Klasse L: Ongevaarlijk, ongevaarlijke stoffen zoals huisstof, gips en kalk. MAC > 1 mg/m³, filtersysteem filtratiegraad > 99%
Klasse M: Schadelijk stof zoals cement, plamuur, pleisters, verven en vernissen. MAC > 0,1 mg/m³, filtersysteem filtratiegraad > 99,9%
Klasse H: Ziekteverwekkende stofsoorten die kankerverwekkend zijn (zoals asbest, arseen en lood) of verontreinigd zijn met bacteriën, ziektekiemen of schimmels. MAC > 0,1 mg/m³, filtersysteem filtratiegraad > 99,995%
Stofvolumes
Het schuren van gipsplaten in een appartement van 90m² levert tot 54 liter fijnstof op! Als je je dat beseft dan zul je dat nooit willen inhaleren. Het is simpelweg veel te veel en zeer ongezond.
Hoe reageert het menselijk lichaam op fijnstof?
- Grove stofdeeltjes worden over het algemeen opgevangen door de neusharen of de slijmvliezen van de neus-keelholte, maar kunnen daar ook ziektes en irritatie veroorzaken.
- Kleinere stofdeeltjes die worden ingeademd, kunnen tot in de longblaasjes (luchtzakjes) doordringen en ernstige ziekten veroorzaken, zoals astma, chronische bronchitis of zelfs kanker.
- Schadelijke deeltjes in de lucht kan – afhankelijk van de concentratie schadelijke stoffen – ook irritatie of allergische reacties aan de huid veroorzaken.
Fijnstof vrij wonen en werken met een adequaat systeem
In vrijwel iedere werk- of woonruimte zweven grote hoeveelheden (ultra)fijnstof. Dat is een probleem want we leven 90% van de tijd binnenshuis. Er wordt dus veel binnenluchtvervuiling door de dag ingeademd. Vaak wordt fijnstof een sluipmoordenaar genoemd. Je inhaleert het en merkt er vrij weinig van. De meeste klachten beginnen pas na een paar jaar.
Zorg voor een goede ventilatie of luchtreiniger zodat de vervuiling wordt aangezogen en afgevangen in filters. Weet wel dat als je een systeem aanschaft het raadzaam is om vooraf altijd een luchtmeting te doen en zorg voor periodiek onderhoud! Al heb je nog zo’n mooi systeem tegen fijnstof. Met slecht onderhoud is het een waardeloos systeem.