Met een fijnstofmeter kun je continu de hoeveelheid (fijn)stofdeeltjes in de lucht meten, uitgedrukt in PM (Particulate Matter). Er dient onderscheid gemaakt te worden tussen grof en fijn stof, grof stof zijn vaste stofdeeltjes die niet kunnen worden ingeademd in de longen. Grove deeltjes (deeltjes van 10 micrometer) kunnen in neus en keel worden opgevangen door haartjes en gedeeltelijk worden ingeslikt. Grof stof kan overlast en / of oogirritatie veroorzaken. Fijnere deeltjes, kleiner dan 2,5 micrometer dringen de luchtwegen binnen en kunnen de longfunctie nadelig beïnvloeden.
De luchtkwaliteit meten
Een fijnstofmeter is dus een ideaal hulpmiddel om de hoeveelheid fijnstof te meten en daar op te gaan acteren met een gerichte oplossing. Bijvoorbeeld om als de concentraties te hoog zijn een luchtreiniger aan te schaffen. Met name het meten van fijnstof is belangrijk als we het hebben over de gezondheid.
Luchtkwaliteit is een maatstaf voor hoe schoon of vervuild de lucht is. Het bewaken van de luchtkwaliteit is belangrijk omdat vervuilde lucht slecht kan zijn voor onze gezondheid – en voor het milieu.
De luchtkwaliteit wordt gemeten met de Air Quality Index, oftewel AQI. De AQI werkt als een soort thermometer die loopt van 0 tot 500 graden. In plaats van veranderingen in de temperatuur weer te geven, is de AQI een manier om veranderingen in de hoeveelheid vervuiling in de lucht weer te geven.
Wat hangt er in de lucht?
De lucht in onze atmosfeer bestaat voornamelijk uit twee gassen die essentieel zijn voor het leven op aarde: stikstof en zuurstof. De lucht bevat echter ook kleinere hoeveelheden van veel andere gassen en deeltjes. AQI volgt vijf belangrijke luchtverontreinigende stoffen:
- Ozon op leefniveau
- Koolmonoxide
- Zwaveldioxide
- Stikstofdioxide
- In de lucht zwevende deeltjes of aerosolen
Ozon op leefniveau en zwevende deeltjes zijn de twee luchtverontreinigende stoffen die het grootste risico vormen voor de menselijke gezondheid. Ze zijn ook de twee belangrijkste ingrediënten van smog, een soort luchtvervuiling die o.a. de zichtbaarheid vermindert.
Wat kan een slechte luchtkwaliteit veroorzaken?
Ozon is een gas waarvan je waarschijnlijk hebt gehoord dat het als een laag hoog in de atmosfeer van de aarde hangt. Deze ozonlaag is een goede zaak – hij helpt ons tegen de schadelijke straling van de zon te houden. Ozon op leefniveau is echter slecht voor de menselijke gezondheid. Het ontstaat wanneer zonlicht reageert met bepaalde chemische emissies (bijvoorbeeld stikstofdioxide, koolmonoxide en methaan). Deze chemicaliën kunnen afkomstig zijn van industriële processen, uitlaatgassen van auto’s, benzinedampen en andere bronnen.
In de lucht zwevende deeltjes zijn vaste en vloeibare deeltjes die in de lucht zweven. Deze deeltjes komen in de lucht terecht op bouwplaatsen, schoorstenen, uitlaatpijpen van auto’s, bosbranden, vulkanen en ook op vele andere plaatsen. De deeltjes kunnen ook worden gevormd door chemische reacties in de atmosfeer. Ofwel de deeltjes gaan onderling met een elkaar een reactie aan. Dan ontstaan er weer nieuwe bindingen/stoffen.
Wanneer is de luchtkwaliteit zo slecht dat binnen blijven wordt geadviseerd?
Een AQI onder de 50 betekent dat de luchtkwaliteit goed is. Bij dit lage AQI-niveau kan een persoon een tijd buiten doorbrengen en vormt luchtverontreiniging zeer weinig risico voor zijn gezondheid. Naarmate het AQI-niveau toeneemt, neemt ook het risico voor de menselijke gezondheid toe.
Waar komt informatie over luchtkwaliteit vandaan?
Diverse apparatuur op de grond en satellieten in een baan om de aarde verzamelen informatie over wat er in onze lucht is. Satellieten monitoren bijvoorbeeld de deeltjesvervuiling in onze atmosfeer.
Deze satellieten verzamelen ook informatie over deeltjes in onze lucht. Deze deeltjes omvatten rookdeeltjes van bosbranden; stof in de lucht tijdens stof- en zandstormen; stedelijke en industriële vervuiling; en as van uitbarstende vulkanen. Ozon op leefniveau kan ook worden gemeten door de diverse satellieten die rond de aarde bewegen. Satellieten meten nog meer:
- gedurende de dag ongeveer elke vijf minuten metingen uitvoeren van deeltjesvervuiling.
- eenmaal per dag een meting van aerosolen over de hele planeet met een hogere resolutie uitvoeren
- de beweging van aerosolen van de ene kant van de planeet naar de andere observeren
- kunnen ook koolmonoxide meten dat wordt geassocieerd met slechte luchtkwaliteit als gevolg van bosbranden
De 4 meest gebruikte meetmethodes van een fijnstofmeter
We benoemden zojuist al een meetmethode van een fijnstofmeter. Er zijn echter meer meetmethodes die nu aan bod zullen komen:
1. Fijnstofmeter met luchtbemonsteringspompen
Luchtbemonsteringspompen zijn een betrouwbare methode voor het bemonsteren van stof, dampen en nevel om de deeltjes in een omgeving te kunnen bepalen. Ze worden vaak gebruikt voor wettelijke en gezondheids gerelateerde vereisten om de blootstelling van een werknemer aan een bepaalde stof te bepalen. Luchtbemonstering vereist een geschikte pomp, cassette met houder, slang en kalibrator. Zodra een monster is genomen, wordt het verzonden voor analyse volgens de reguliere bemonsteringsmethode. Een fijnstofmeter i.c.m. luchtbemonsteringspompen wordt vaak gebruikt in de volgende industrieën:
- Mijnbouw
- Industriële hygiëne fabricaten
- Farmaceutisch
2. Fijnstofmeter met optische deeltjesteller (OPC)
Fijnstofmeter met optische deeltjestellers blijken een van de meest veelzijdige methoden voor stofmeting te zijn. Deze fijnstofmeter is momenteel verkrijgbaar als draagbaar en stationair apparaat die een nuttige functionaliteit biedt aan diegenen die realtime gegevens over stof op de werkplek zoeken.
Fijnsofmeters met OPC techniek gebruiken een laser om deeltjes te tellen met lichtverstrooiingstechnologie. Deeltjes kunnen worden gescheiden op basis van hun grootte (0,3 – 25 µm), waardoor een gebruiker gegevens kan verzamelen op basis van een totaal monster of specifiek voor een bepaalde deeltjesgrootte. Industrieën die een fijnstofmeter met optische deeltjestellers gebruiken:
- cleanrooms
- Gezondheidszorg
- Mijnbouw
- Olie/gas
- Farmaceutische branche
- Elektrotechniek
3. Fijnstofmeter met condensatie-deeltjesteller (CPC)
Net als optische deeltjestellers gebruikt een fijnstofmeter met condensatiedeeltjestellers een laser om de deeltjes te tellen bij het verstrooien van licht van een laser (focus). Het verschil met CPC’s is de grootte van het gedetecteerde deeltje (0,015-1,0 µm) dat als ultrafijnstof wordt beschouwd.
Industrieën die een fijnstofmeter met condensatie-deeltjestellers gebruiken:
- Productiefaciliteiten
- Farmaceutische industrie
- Bedrijven die filtertesten doen
- Verbrandingsanalyse
4. Fijnstofmeter met fotometer/nefelometer
Fijnstofmeter met fotometer wordt gebruikt om grote stofdeeltjes te meten via een lichtbron en een detector. In tegenstelling tot andere methoden zijn fotometers gebaseerd op de grootte, vorm, dichtheid en reflectiviteit van de deeltjes. Uiteindelijk wordt een hoeveelheid in mg/m3 gemeten.
Industrieën die een fijnstofmeter met fotometers gebruiken:
- Mijnbouw
- Bouwsector
Software voor bewaking van de luchtkwaliteit en communicatie via de fijnstofmeter
Een fijnstofmeter wordt steeds slimmer alsook het gebruik ervan. Steeds meer fijnstofmeters wsturen online de gegevens naar een databron. Met een slimme fijnstofmeter heeft de gebruiker op afstand toegang tot gegevens via een webbrowser op elk apparaat, zelfs als de fijnstofmeter even offline is. Mogelijkheden waar men over na moet denken met een slimme fijnstofmeter:
- Draadloze communicatie
- Geïntegreerd dataplatform
- Wind- en vervuilingsrozen
- SMS- en e-mailwaarschuwingen
- Toegang via een API
Co2, temperatuur, vocht en andere vluchtige gassen worden ook gemeten door een fijnstofmeter
Op een fijnstofmeter kun je ook vaak andere variabelen meten zoals CO2, de temperatuur, de relatieve luchtvochtigheid en vluchtige organische stoffen (VOS). Waarom is dit handig?
Het meten op slechts één enkele parameter beperkt een goede meting. De temperatuur en luchtvochtigheid kunnen namelijk van invloed zijn op de hoeveelheid fijnstof.