“…..Nu de winter voor de deur staat, verheugen veel mensen zich al op het stookseizoen. Maar een knapperend haardvuur zorgt niet alleen voor warmte en gezelligheid, het draagt ook bij aan de vervuiling van de toch al niet zo schone stadslucht. Ook door boten, busjes en auto’s komt er immers een hoop viezigheid in de lucht. Hoe is het eigenlijk gesteld met de luchtkwaliteit in onze buurt? Eerst maar het goede nieuws: volgens de GGD is de luchtkwaliteit in Amsterdam de afgelopen tien jaar flink verbeterd. Vervuilende dieselbusjes mogen de binnenstad niet meer in en moderne personenauto’s zijn een stuk schoner dan oudere auto’s. Daar knapt de luchtkwaliteit van op. Ook het weer speelt een rol. Regent het veel en waait het hard, zoals in 2023, dan ziet de GGD dat terug in relatief schone lucht. Niet naar je werk en minder bij familie op bezoek heeft ook een positieve kant, zo bleek tijdens de coronajaren. Het wegverkeer nam toen drastisch af, waardoor de luchtvervuiling in het hele land met 20-30% verminderde, aldus het RIVM. Twee boosdoeners: stikstofdioxide en fijnstof. Maar daarmee is het goede nieuws alweer op. Want ondanks deze verbetering voldoet de luchtkwaliteit vrijwel nergens in Nederland aan de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De twee grootste boosdoeners: stikstofdioxide en fijnstof. Stikstofdioxide is een gas dat vooral in de lucht komt door verkeer en industrie. Het kan leiden tot hart- en vaatziekten. Fijnstof is een verzamelnaam voor kleine stof- en roetdeeltjes in de lucht, o.a. door uitlaatgassen en houtstook. Hoe kleiner de deeltjes, hoe verder ze in je longen kunnen doordringen en hoe schadelijker ze zijn. Vandaar dat er aparte normen zijn voor deeltjes kleiner dan 10 micrometer (PM10) en kleiner dan 2,5 micrometer (PM2.5). PM10 is meer dan vijf keer zo klein als de dikte van een mensenhaar. Zes sigaretten per dag. Behalve dat uitlaatgassen stinken, is luchtverontreiniging ook nog eens hartstikke ongezond. Door stikstofdioxide en fijnstof leven Nederlanders gemiddeld 1,5 jaar korter. Stadsbewoners leveren waarschijnlijk nog meer jaren in. Volgens verkeerswethouder Melanie van der Horst is luchtverontreiniging, na roken, één van de belangrijkste risicofactoren voor ziekte en sterfte. Verbazingwekkend is dat niet, als je bedenkt dat het inademen van vieze lucht gelijkstaat aan het meeroken van ongeveer vijf sigaretten per dag. Dat is een gemiddelde voor heel Nederland, want in de steden is het erger. Met 6,4 sigaretten per dag stond Amsterdam in 2018 nog op een treurige vierde plaats van ergste meerookgemeenten. Maar ook buiten de grote steden is de lucht verre van schoon. Zelfs bewoners van Vlieland, hekkensluiter op deze lijst, roken ongewild 2,8 sigaretten per dag. Drukke wegen veroorzaken grootste problemen. In opdracht van de gemeente maakte TNO enkele jaren geleden kaartjes met de luchtkwaliteit in Amsterdam, nu en in de toekomst. Die is het slechts langs de drukke wegen. Binnen de Ring A10 hebben we het dan over de Mauritskade, de Stadhouderskade, de Nassaukade en de brede wegen die daar naartoe leiden, waaronder de Jan van Galenstraat, de Overtoom, de Amsteldijk en de Wibautstraat. Binnen de Singelgracht is het iets beter gesteld, maar niet veel. Ook hier veroorzaken de drukke wegen de grootste problemen, waaronder – in onze buurt – de Weesperstraat, de Valkenburgerstraat en de Kattenburgerstraat. Langs deze wegen liggen circa tien meetpunten waar de GGD regelmatig stikstofdioxide meet.
WHO advieswaarde blijft buiten bereik. Op de kaarten die de gemeente hierover publiceert, kleurden de meetpunten in onze buurt in 2010 nog oranje, rood of paars, wat betekent dat de gemiddelde concentratie ruim boven de WHO-advieswaarde zat: twee keer te veel NO2 langs drukke wegen, anderhalf keer te veel NO2 langs rustige wegen. Afgelopen jaar verschenen er gele punten op de kaart, maar ook nu blijft de WHO-advieswaarde buiten bereik. Vooral op de hoek Valkenburgerstraat en Mr. Visserplein zijn de NO2-concentraties hoog. Ondanks een halvering tussen 2010 en 2024 is de gemiddelde concentratie hier nog steeds ruim 25 ug/m3 (microgram per kubieke meter). Om de advieswaarde van 10 te bereiken, moeten we nog zeker zeven jaar geduld hebben en intussen maar hopen dat de daling in hetzelfde tempo doorzet. Met ambitieuze plannen voor uitstootvrij verkeer doet de gemeente in ieder geval haar best. Totdat de lucht helemaal schoon is, blijft het raadzaam om niet langs drukke wegen te fietsen, te wandelen en te joggen. De rol van houtstook neemt toe. Terug naar de houtstook. Daardoor komen vooral roetdeeltjes in de lucht. Voor deze deeltjes zélf bestaan geen advieswaarden, maar omdat er veel schadelijke en kankerverwekkende stoffen aan vast zitten luidt het devies van de WHO: ‘hoe minder, hoe beter’. Met de afname van de hoeveelheid roet in de Amsterdamse lucht gaat het al een hele tijd de goede kant op. Dit komt niet doordat we minder zijn gaan stoken, maar is vooral te danken aan betere roetfilters in dieselmotoren, die naast NO2 óók roetdeeltjes uitstoten. Houtstook speelt dus een steeds belangrijkere rol. Niet stoken bij weinig wind. Sinds kort weten we ook hoe groot die rol is. In 2022 en 2023 onderzocht de GGD namelijk welk deel van alle roetdeeltjes afkomstig is van open haarden en houtkachels. Dat was meer dan verwacht: gemiddeld 20%, en in de wintermaanden zelfs 35%. Eerder was al bekend dat houtstook door particulieren ook de grootst bron is van fijnstof (PM2.5) in Nederland. Om de stadslucht schoon te krijgen, moet er dus meer gebeuren dan stoppen met vervuilend verkeer. Het beste is om helemaal geen hout meer te stoken, zeker bij weinig wind. Wie het tóch niet kan laten, doet er verstandig aan om alleen droog, onbehandeld hout te gebruiken en regelmatig de schoorsteen te laten vegen door een erkend vakman…..” (Bron: https://oost-online.nl/uitlaatgassen-en-open-haarden-vervuilen-de-stadslucht/)