Verborgen stadsnatuur: geurend korstmos

“…..Bij een inventarisatie in de Leidse Hortus werden maar liefst 111 soorten korstmossen geteld. Eén daarvan is het eikenmos. Dat blijkt over een onverwachte eigenschap te beschikken: het wordt gebruikt als geurstof in de parfumindustrie. Lees wat onderzoeker Tim Claerhout erover vertelt én doe mee naar het onderzoek naar korstmossen in de stad. Dit jaar koos de Leidse Hortus het onderwerp ‘geur’ als thema. Er is veel te vertellen over de geuren en kleuren van allerlei exotische en minder exotische planten. De geurwandelingen in de Garden Explorer wijst al een beetje de weg. Planten zijn de specialiteit van de Hortus botanicus Leiden, maar zeker niet de enige soortgroep waar geur-gerelateerde verhalen over te vinden zijn. Korstmossen produceren een heel scala aan chemische stoffen die gebruikt kunnen worden als kleurstoffen, antibiotica, maar ook als bron van geur in de parfumindustrie. Vandaag de dag hebben korstmossen een relatief lage economische waarde in vergelijking met het verleden. Enkel in de parfumindustrie nemen korstmossen nog een prominente rol in. Een zo’n korstmos is eikenmos (Evernia prunastri). Kapjesvingermos, een van de 111 korstmossen die in de Leidse Hortus voorkomen (Bron: Charles Buddendorf). Korstmossen hebben vele verschijningsvormen (Bron: Hoffmann-Dennert, Botanischer Bilderatlas). Eikenmos is een vrij algemeen korstmos op het noordelijk halfrond, voornamelijk in Europa en Noord-Amerika. De soort groeit op bomen met een zure schors waar de lucht vrij onvervuild is, en daarom kan je het soms ook wel in de stad terugvinden. Gewoon in de achtertuin, of in de Hortus, waar het een van de 111 korstmossen is die tijdens een inventarisatie door Harold Timans werden aangetroffen. Eikenmos is vrij makkelijk herkenbaar als een struikvormig korstmos met stompe eindlobben, grijze of groenige bovenkant en witte onderkant. Omdat z’n optimale groeiplaats gelinkt is aan schone lucht en zure schors, merken we dat de soort er jaar na jaar op achteruit gaat. Momenteel is eikenmos nog niet bedreigd, maar de trend is niet gunstig. Dit is te wijten aan het feit dat de hoge stikstofdepositie de zuurtegraad van schors doet stijgen, wat ten nadele komt van soorten die op zure schors groeien. De rol van het eikenmos in de parfum-industrie is tweedelig. Eerst en vooral omwille van de complexe geur, die het best omschreven kan worden als een houtige en aardeachtige mosgeur. Dit geeft een rijke ondertoon aan veel verschillende parfums die eikenmos-extracten gebruiken. Volgens experts valt de geur het best te combineren met een frissere geur om een gebalanceerd resultaat te verkrijgen. De geur van eikenmos is afkomstig van hele reeks aan chemische stoffen. Hiervan is methyl beta-orcinol carboxylate de belangrijkste om de typische geur te verkrijgen. Ten tweede is het een belangrijk component in verschillende parfums door zijn rol als fixeermiddel van vluchtigere stoffen in het parfum. Zonder eikenmos zouden parfums minder lang hun geur afgeven….” (Bron: 3-MRT-2024 – Bij een inventarisatie in de Leidse Hortus werden maar liefst 111 soorten korstmossen geteld. Eén daarvan is het eikenmos. Dat blijkt over een onverwachte eigenschap te beschikken: het wordt gebruikt als geurstof in de parfumindustrie. Lees wat onderzoeker Tim Claerhout erover vertelt én doe mee naar het onderzoek naar korstmossen in de stad…….” (Bron: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=31971)