“……De eerste donkere dagen van het nieuwe jaar nodigen uit tot introspectie en contemplatie. We tellen onze zegeningen, blikken vooruit en nemen voor. We rechten de rug na een jaar dat getekend werd door de wrevel om graaiflatie, de rauwe realiteit van twee oorlogen, een ruk naar rechts en het navenante verlies van verbinding. Je moet al erg halsstarrig vasthouden aan morele plichten om na zo een somber jaar nog optimistisch vooruit te kunnen kijken. Doordachte meningen, scherpe pennen. Elke week alle niet te missen opiniestukken in uw mailbox. Het recente klimaatakkoord van COP 28 bood nochtans hoop en een mandaat tot gematigd optimisme. Voor het eerst werd een wereldwijde consensus bereikt over de even dringende als dwingende noodzaak van een globale energietransitie, weg van fossiele brandstoffen. De antropogene uitstoot van broeikasgassen bedreigt immers het voortbestaan van zij die aan de grondslag liggen van die emissies. Het akkoord van Dubai heet historisch te zijn, omdat dit voortschrijdende inzicht voor het eerst expliciet op schrift werd gesteld. Onze mondiale uitstoot in 2023 was overigens ook historisch, want nooit hoger dan voorheen.
Het klimaat reageerde op de gespierde verklaringen van de wereldleiders en de ongebreidelde uitstoot van alle wereldburgers zoals je dat wetenschappelijk kon verwachten. In Libië lieten vorig jaar meer dan 10.000 mensen het leven na danteske overstromingen. In onder meer Griekenland, Canada, Australië en Brazilië legden bosbranden honderdduizenden hectaren natuur in de as. Vlaanderen kende een hittegolf in september en liep de voorbije dagen grotendeels onder water. Essays over het klimaat culmineren vaak in een bombastisch slotakkoord. Met conclusies die stijf staan van overspannen allusies op ecologische evenwichten, schuldig verzuim en onze zorgzame maar kwetsbare Moeder Aarde. Ik hoed mij voor zo’n barokke nieuwjaarsbrief, maar bij de start van 2024 gun ik mezelf toch onderstaande filosofische beschouwing. De habitat waarin wij thans onderdak vinden ontstond in de oerknal, inmiddels bijna 14 miljard jaar geleden. Onze aarde is slechts een vaag blauw stipje in de grote omhullende duisternis, zoals kosmoloog Carl Sagan treffend opmerkte.
Het vergde dat moederschip ruim 2 miljard jaar om een zuurstofrijke atmosfeer te vormen. Een fragiele schil die ons beschermt tegen het onherbergzame universum en waaronder levende wezens gekoesterd kunnen worden. Amper 6 miljoen jaar geleden leefde de laatste gemeenschappelijke voorouder van mens en chimpansee. Niet veel later leerde de mensaap rechtop te lopen. Zijn herseninhoud nam toe, en de homo erectus stak voor het eerst zijn kop boven het maaiveld uit. En hoe! Een klein miljoen jaar geleden leerden onze vroege voorvaderen het vuur te beheersen. Dat was het mythische moment waarop Prometheus de berg Olympus beklom, om het vuur van de goden te stelen. Voortaan konden we wilde dieren op afstand houden, voedsel koken en licht maken in het donker. Dankzij het vuur als energiebron werden wij onze eigen goden. Wij zijn de enige diersoort op aarde die in staat is om vuur te maken, wat ons een ecologische dominantie verleent. De beheersing van het vuur maakte ontbossing mogelijk, wat de weg plaveide naar een agrarische samenleving en een sedentair bestaan. We leerden ook ijzer te smeden en metalen te bewerken. Gedurende honderdduizenden jaren bleef hout onze voornaamste brandstof. Pas in de late middeleeuwen werd de kracht van steenkool als energiebron ontdekt. Die vermaledijde steenkool was aan het einde van de negentiende eeuw trouwens de motor achter de industriële revolutie, die ons de huidige welvaart heeft geschonken. Energieverbruik blijft nog steeds een van de scherpste indicatoren om de welstand van een populatie te meten. De eerste olieboringen in Texas, California of Louisiana dateren van begin 1900. Het olietijdperk is dus verrassend jong. Zo groeide Albert Einstein nog op zonder petroleum en brak de commerciële luchtvaart pas door na de Eerste Wereldoorlog. De voorbije eeuw hebben we ruim 1.000 miljard vaten olie opgepompt, waarvan de helft de voorbije twintig jaar. Fossiele brandstoffen vinden hun oorsprong lang voor de dinosaurussen de aarde bevolkten. Wij verstoken dus in een hels tempo het historische kapitaal van Moeder Aarde. Dat roekeloze verbruik getuigt andermaal van de sacrale status die wij onszelf hebben toegedicht. In het huidige tempo zal het olietijdperk amper twee of drie eeuwen duren. In de vaart der volkeren is dat een nauwelijks zichtbaar strovuurtje. Indien onze aarde zich vormde bij het krieken van de dag bereikten de eerste dieren het land pas om tien uur ’s avonds. De dinosauriërs leefden van elf uur tot kwart voor twaalf. En de mens deed pas twintig seconden voor middernacht zijn intrede. Door bandeloos steenkool, petroleum en aardgas aan te wenden heeft die mens zélf de wijzers van de klok verschoven tot vijf over twaalf. De wereldwijde energietransitie, waartoe het slotakkoord van COP 28 oproept, biedt de mensheid een unieke kans om te herbronnen. Het wordt de ultieme lakmoesproef om aan te tonen of wij werkelijk goden zijn…..” (Bron: https://www.demorgen.be/meningen/wij-verstoken-in-een-hels-tempo-het-historische-kapitaal-van-moeder-aarde~b0feec2c/)